Татварын таагүй орчноос гадна тогтворгүй мөнгөн тэмдэгт хөгжиж буй орнуудын хөгжлийг хойш татдаг хамгийн том зангилаа юм. Сул мөнгөн тэмдэгт хөрөнгийн гадагшаа чиглэх урсгалыг нэмэгдүүлж, үр ашигтай хөрөнгө оруулалтыг боогдуулж, дотоодын бизнесийн орчинг доройтуулдаг. Ард түмэн нь урагш тэмүүлэхийн оронд байгаа бүхнээ хав дарж, өдөр хоногийг аргацаахад хүрнэ. 1970-аад оны эхээс 1990-ээд оны эхэн үе хүртэл вонын ханшийг тогтвортой барьж, татварын таатай орчныг бүрдүүлсэн Өмнөд Солонгосын эдийн засаг тухайн үед хөгжин, өндөр өсөлт үзүүлж байв. Харин дараа нь тэд бодлогоо эсрэгээр нь өөрчилж, воныг сулруулж, татвар хураамжийг нэмэгдүүлсэн. Гэвч энэ шийдвэрийн нөлөөгөөр тус улсын эдийн засгийн өсөлт мөлхөх болсон юм.
Маргаангүй үнэнийг хэлье. Хүчирхэг мөнгөн тэмдэгттэй орнууд тогтворгүй мөнгөн тэмдэгттэй орнуудаас хөгжлөөрөө үргэлж түрүүлдэг.
Бразил, Мексик, Индонез, Орос, Турк, Өмнөд Африк, Иран гээд ханш нь улам бүр суларч буй мөнгөн тэмдэгттэй улс орон олон бий. Өндөр инфляцийн өмнө сөхөрсөн Венесуэлийн замаар өдгөө Аргентин алхаж байна.
ОУВС-ийн “суутнууд”, банкир, эдийн засагчдын дэмий хоосон яриаг няцаан өгүүлэхэд, улсын мөнгөн тэмдэгтийг маш энгийн аргаар тогтвортой барьж болдог. Суларч эхэлсэн мөнгөн тэмдэгтийн ханшийг зорилтот түвшинд хүрч чангарах хүртэл мөнгөний нийлүүлэлтийг бууруулах хэрэгтэй. Тэрчлэн холбогдох албаныхан олон улсын валютын зах зээлээс өөрийн мөнгөн тэмдэгтийг худалдаж авах, эсвэл Төв банк бонд худалдах зэргээр зах зээл дэх илүүдэл мөнгийг татаж авах замаар энэ бодлогыг хэрэгжүүлэх боломжтой.
Гэтэл улс орнуудын Засгийн газраас авч буй арга хэмжээ зарим эдийн засагчдын хувьд хошин шогийн жүжиг гэлтэй л байна.
– Тэд үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн ханшийн уналтад “гай таригч” гадныхан, “зальжин” трейдерүүдийг буруутгаж, хөрөнгийн зах зээлийнхэн рүү давшилдаг. Үүнийг Туркийн төмөр нударгат удирдагч Режеп Тайип Эрдоан идэвхтэй хэрэгжүүлж байна.
– Тэд бодлогын хүүг өсгөдөг. Энэ арга хэмжээ нь өндөр өгөөжийг эрэлхийлдэг гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татаж, улмаар үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн дарамтыг бууруулна гэж тайлбарладаг. Гэвч “халуун мөнгө” хэмээн шинжээчдийн нэрлэдэг дээрх хөрөнгө оруулалт нь асуудлын үндэс болох бодлогын алдааг залруулж чадахгүй. Харин ч зээлийн хүүг зохиомлоор өсгөснөөр эдийн засаг элгээрээ хэвтэх аюултай.
– Үндэсний мөнгөн тэмдэгтээ худалдаж авахад гадаад валютын нөөцөө ашигладаг. Хэдийгээр энэ нь зөв алхам боловч үр дүн нь буруу зүгт хөтөлдөг. Өөрөөр хэлбэл, Засгийн газар татаж авсан мөнгөө дотоодын эдийн засагтаа буцааж нийлүүлдэг бөгөөд эцсийн дүнд мөнгөний нийлүүлэлтэд ямар ч өөрчлөлт гардаггүй. Үүнийг усан сангийн нэг булангаас хувингаар ус хутгаж, нөгөө булан руу нь эргүүлэн цутгаж буйтай адилтгаж болно. Улс орныхоо эдийн засагт хөнөөлтэй ийм үйлдлийг Засгийн газрууд яагаад олон дахин давтдаг нь манай эриний агуу нууцуудын нэг билээ.
Улс орнууд Валютын зөвлөл байгуулж, мөнгөн тэмдэгтээ ам.доллар, евро зэрэг хүчирхэг мөнгөн тэмдэгтээр баталгаажуулах, эсвэл үндэсний мөнгөн тэмдэгтээ ам.доллар, евро, швейцарь франк (өнгөрсөн 100 жилийн хугацаанд дэлхийн хамгийн хүчирхэг мөнгөн тэмдэгт байсан) зэрэг валютаар солих замаар мөнгөний зах зээлээ тогтвортой байлгаж болох юм.
Стив Форбес
“Forbes” сэтгүүлийн ерөнхий эрхлэгч
