Ашгийн бус сэтгүүлзүйн ProPublica байгууллагаас саяхан Америкийн хамгийн өндөр орлоготой 400 хүний 2013 оноос 2018 оны хооронд олсон ашиг, төлсөн татварын хэмжээг дэлгэжээ.
Гэхдээ тэрхүү тоо баримтын тухай бодит ойлголтыг авахын тулд хүн амын бусад бүлгийнхний орлоготой эхлээд харьцуулж үзэх хэрэгтэйг тэд онцолсон байна. Жишээлбэл жирийн Америк иргэн нэг жилд дунджаар 40 мянган ам.доллар олдог. Харин их эмчийн жилийн цалин буюу багадаа 198 мянган ам.долларыг олдог бол тус улсын нийгмийн 5 хувь, амжилттай хуулийн фирмийн зөвлөхийн цалин буюу 485 мянган ам.долларыг олдог бол хамгийн өндөр орлоготой 1 хувийн төлөөлөл болно. Гэвч эдгээрийн аль нь ч тэрбумтнуудын орлоготой дүйцэх боломжгүй.
“Forbes”-ийн Top 400 жагсаалтад багтахын тулд тухайн хүн жилд хамгийн багадаа 110 сая ам.долларын орлоготой байх ёстой аж. Урлаг спортын алдартнууд хүртэл эдийн засгийн пирамидын орой дээр байрлах тэдгээр эрхмүүдтэй зэрэгцэж чадахгүй.
Тэр их хөрөнгөнөөс төдий чинээ их татвар авах ёстой гэдэг үзэл сүүлийн үед олны дунд, ялангуяа улс төрчдийн дунд чухал сэдэв болжээ. Хэдий сайхан сонсогдож байгаа ч энэ нь бараг бүтэшгүй зүйл гэдгийг ойлгодог хүмүүс харин цөөхөн ажээ.
Энэ ажлыг цаасан дээр буулгахад амархан ч практикийн асуудлууд жинхэнэ шүдний өвчин болно. Ийм хэмжээний хөрөнгө ерөнхийдөө зарагдах хүртлээ татвар тогтоох боломжгүй мөнгөн бус хэлбэрээр оршдог. Бодит үнэ цэнийг нь шийднэ гэдэг төсөөлснөөс ч том ажил. Татвар дээр тохиролцож чадлаа гэхэд үнэлгээн дээр ар араасаа маргаан гарсаар байх болно. Мэдээж тэд хамгийн сайн өмгөөлөгч хөлслөх нөөц боломж хангалттай тул хуулийн асуудал жил дамнан үргэлжилж, тэр хугацаанд засгийн газрын хүн хүч, төсөв, цаг хугацаа урссаар байна.
Үүнээс хамаагүй сайн үр дүн үзүүлэх өөр нэгэн арга байдаг нь чинээлэг хүмүүсийн авдаг зээлэнд татвар оногдуулах явдал юм. ProPublica-ийн онцолсноор олон тэрбумтнууд өөрийн хөрөнгөө барьцаа болгон ашиглаж зээл авдаг ажээ. Хүссэн зүйлээ худалдаж авах чадалтай мөртлөө тэд яагаад бусдаас зээлдэг байна гэж та гайхаж магадгүй. Энэ нь ердөө л их хэмжээний татвар төлөхгүй байх тэдний өөр нэгэн арга юм.
Хуулийн дагуу тэд хөрөнгө оруулалтын алдагдалтай хамт арилгачих боломжгүй бүхий л хөрөнгөдөө хамгийн өндөр буюу 37 хувийн татвар төлөх ёстой тул орлогоо аль болох хязгаартай болгож, энгийн хувь хэмжээгээр татвар төлөх боломжтой тоонд хүртэл багасгахыг зорьдог.
Үүний тулд тэд зээл авахыг илүүд үздэг ажээ. Зээлсэн мөнгөнд оногдуулах татвар АНУ-д одоогийн байдлаар 2 хувьд ч хүрэхгүйн зэрэгцээ хөрөнгө оруулалтын үр өгөөж нь ихэвчлэн зээлийн зардлаас илүү гардаг байна. Иймд тэд зээлсэн мөнгөө ашиглаж, төлөх хугацаа нь болох үед дахин өөр зээлийг санхүүжүүлэх бөгөөд нас барах хүртлээ энэ зарчмыг үргэлжлүүлнэ. Ингээд зогсохгүй тэдний үр хүүхэд нь өв залгамжилж авсан хөрөнгийн татварыг маш багаар төлөх, эсвэл бүр төлөхгүй байх хуулийн цоорхой байдаг аж. Тодруулбал эзэмшигч нь нас барвал тухайн хөрөнгөнд одоогийн ханшаар дахин үнэлгээ хийж, олон жилийн турш олсон бүх ашиг нь тэглэгддэг. Ингэснээр өв залгамжлагч нь бүх зүйлийг шинээр эхэлж байгаа учраас үнэ цэн нь нэмэгдэхгүй, тиймээс татвар ногдуулах боломжгүй байдаг.
Ийм учраас тэдний зээлээс татвар авах нь эрх баригчдын хувьд зөв шийдвэр. Энэ татварын тогтолцоонд хөрөнгийн үнэлгээг оролцуулж бодохгүй учир тэр тал дээр ямар ч асуудал гарахгүй. Бэлэн мөнгөний зээл, үл хөдлөх хөрөнгийн зээл гээд бүгдийг нь үүнд хамааруулж болно. Цаашлаад нэг оронтой тоо бүхий татвар төлдөг Илон Маск, Уоррен Баффет нарын оронд жирийн иргэн өөрийн орон сууцаа хэрээс хэтэрсэн татвар төлөхгүйгээр үнэлүүлэх боломж нээгдэнэ гэсэн үг.
