Монгол инженерийн бүтээлийг Цахиурын хөндийд хүлээн зөвшөөрүүлнэ хэмээн зорьж 2010 онд технологийн компани үүсгэн байгуулсан А.Мэнд-Оршихын зорилго 10 жилийн дараа биелж, компаниа дэлхийн технологийн гигантууд төвлөрсөн Америкийн хөрөнгийн зах зээлд бүртгүүлж, хувьцаагаа арилжиж эхлээд байна.
“Erxes Inc” компанийн гүйцэтгэх захирал
А.Мэнд-Орших 2010 онд Америкт магистрт сурч байхдаа “Бизнес хийж үзээгүй байж магистрт сурна гэдэг тэнэглэл юм байна” хэмээн бодож сургуулиа төгсөлгүй Монголдоо эргэн ирж мэдээллийн технологийн “New Media” группийг үүсгэн байгуулалцсан гэдэг. Маркетингийн технологийн тухай ойлголт байтугай интернэтийн хэрэглээ ч сайнгүй үед технологийн компани үүсгэн байгуулалцсан тэрбээр тухайн үеэс л байгууллагуудад дижитал маркетингийн үр ашгийг таниулах сургалтуудыг хийж эхэлсэн аж. Энэ хугацаанд компанийн орлогоо бүхэлд нь гадаад зах зээлд гарах, Цахиурын хөндийд хүрэх ирээдүйн зорилгодоо зориулж байсан тухайгаа “Erxes Inc” компанийн гүйцэтгэх захирал А.Мэнд-Орших өгүүлэв.
“New Media” групп 2011-2016 онд дөрвөн ч технологийн бүтээгдэхүүнээ олон улсад гаргахаар оролдсон ч бүтэлгүйтсэн. Ганц нэгхэн удаа биш дөрвөн удаа бүтэлгүйтсэнийхээ дараа үнэхээр боломжтой эсэхэд өөрийн эрхгүй эргэлзэж эхэлсэн тухайгаа тэрбээр хэлж байна. “Гэхдээ үүний үр дүнд бид дэлхий дээр монголчууд хэн ч биш юм байна, харин тодорхой хэмжээнд өөрсдийгөө таниулж, үнэлүүлэхийн тулд ганцхан монголчуудад биш, дэлхийд зориулсан бүтээгдэхүүн хийж байж л хөрөнгө оруулалт татаж, олон улсын зах зээлд амжилт олох юм байна гэдгийг олж харсан. Тиймээс шантралгүйгээр дараагийн бүтээгдэхүүнээ гаргасан нь өнөөдрийн “Erxes” төсөл байсан” хэмээн А.Мэнд-Орших өгүүлэв.
Өнгөрсөн таван жилийн хугацаанд олон улсад үйл ажиллагаагаа амжилттай явуулж байсан маркетингийн технологийн “Erxes Inc” компани 2020 оны арваннэгдүгээр сард Америкийн хөрөнгийн зах зээлд бүртгүүлэн, хөрөнгө оруулалтын зогсолтгүй аргачлалаар (CSO) 3.5 сая ам.доллар татан төвлөрүүлэх ажлыг эхлүүлээд буй. Америк улс 2020 онд технологийн салбарын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, ажилтнуудад ойролцоогоор 1.85 их наяд ам.доллар зарцуулжээ. Монголын төдийгүй дэлхийн технологийн компани бүрийн зорьдог зах зээлд ийнхүү амжилттай гарсан тус компанийн гүйцэтгэх захирал А.Мэнд-Орших “Бид мөс хагалж, зам гаргалаа. Үүгээр Монголын гарааны олон бизнес дэлхийн зах зээлд гарах боломж нээгдэх байх” гэлээ. Цар тахлаас шалтгаалан ихэнх компаниуд гэрээсээ ажиллах зарчмыг баримталж салбар бүрт технологийн нөлөө, соёл асар хурдацтай тархаж буй. Хоёр жилийн өмнө 85.1 тэрбум орчим ам.доллараар хэмжигдэж байсан дэлхийн маркетингийн технологийн зах зээл 2022 он гэхэд 143.8 тэрбум ам.долларт хүрэх бодит тооцоолол байна.
Ийнхүү сүүлийн жилүүдэд жил тутам 40-өөс багагүй хувиар тогтмол өсөж буй энэ зах зээлд маркетинг, борлуулалтын цогц шийдэл “Erxes” платформ хэдийнэ өөрийн байр суурийг бий болгосон. Учир нь 2016 онд ердөө санаа байсан уг платформыг өдгөө 100 гаруй орны 30 мянга орчим бизнес, компани идэвхтэй ашигладаг. Энэ үзүүлэлт болоод дэлхийн хаанаас ч хэн ч ашиглах, хөгжүүлэх боломжтой нээлттэй эхийн бизнес загвар нь “Erxes Inc” компанийн Америкийн хөрөнгийн зах зээлд хувьцаагаа арилжих эрхийг авсан, тэнцсэн гол шалтгаан, давуу тал нь болсон аж. Тэрбээр “Магадгүй өмнө нь Монголоос олон улсад амжилттай гарсан технологийн компанийн туршлага байхгүй учраас бидэнд итгэхгүй, маш өндөр шалгуур тавьсан байх. Тиймээс аль нэг нь амжилттай, зөв жим гаргахад дараагийн удаа монголчууд чаддаг, хийдэг юм гэдгийг зах зээл хүлээж авах нь хүртэл илүү хялбар болно байх гэж бодож байна. Ийм сайн туршлага байхгүй учраас бид магадгүй өнөөдөр дэлхийн анхаарлыг татаж чадахгүй байна. Сайн жим гарсан үед хөрөнгө оруулагчид хүссэн хүсээгүй Монголыг, манай гарааны бизнесүүдийг сонирхож, уул уурхайгаас өөр салбарт нь ч боломж байна гэж харж эхэлнэ. Нэг амжилтын туршлага дараагийн амжилтуудыг дагуулдаг. Хамгийн гол нь бид олон улсад өрсөлдөх чадамжтай бизнес загвар, бүтээгдэхүүнтэй л байх хэрэгтэй” гэлээ.
Америкийн зах зээлд хууль эрх зүй, санхүүгийн зөвлөх үйлчилгээ авахаас эхлээд хөрөнгийн зах зээлд хувьцаагаа арилжих хүртэл тэднээс асар их хөрөнгө, хөдөлмөр, тэвчээр шаардсан ч Америкт компаниа байгуулж, хувьцааг нь хүн бүр худалдан авах боломжтой нээлттэй бүтцийг монгол залуучууд ийнхүү бий болгож чадлаа. 18 сая ам.доллараар үнэлэгдсэн “Erxes Inc” компани нийт хувьцааныхаа 14.88 хувийг хөрөнгө оруулагчдад санал болгож байгаа. Харин нэгж хувьцааны үнэ 1.83 ам.доллар бөгөөд хөрөнгө оруулагч хамгийн багадаа 300 ам.доллараар хөрөнгө оруулалт хийх боломжтой аж. Харин хөрөнгө оруулалт хийсэн хүн нэг жилийн хугацаанд өөрийн хувьцаагаа борлуулах боломжгүй бөгөөд компани хоёрдогч зах зээлд гарсны дараа хувьцаагаа борлуулах хүсэлтээ өгснөөр арилжих эрх нь нээгдэх аж.
Харин Америкийн хөрөнгийн зах зээл дээрээс босгосон хөрөнгө оруулалтаа хэрхэн зарцуулах тухай А.Мэнд-Орших “Эхний ээлжийн хөрөнгө оруулалтаа татаад дараа дараагийн үе рүүгээ орохын тулд бид ирэх 4-5 жилд тогтвортой өсөлттэй ажиллах хэрэгтэй. Одоо олон улсад ч, Монголд ч маркетингийн технологийг томоохон групп компаниуд ашиглах нь элбэг байна. Тиймээс бид маркетингийн технологийг жижиг, дунд, том компаниудад салбар харгалзахгүй хүртээмжтэй хүргэх, ажилтнуудаа чадваржуулахад хөрөнгө оруулалтаа зарцуулна. Сайн мэргэжилтнүүдийг авч ажиллуулна. Ойрын жилүүдэд бид 150 гаруй улсад ашигладаг, багадаа 200,000 хэрэглэгчтэй платформ болно” гэв.
“Өнөөдөр монгол хүн Америкийн аль нэг компанид хөрөнгө оруулах нь ховор тохиолдол. Учир нь гэртээ сууж байгаад хувьцааны үнэ нь өдөр цагаар өсдөг томоохон технологийн компанид хөрөнгө оруулалт хийх, хувьцааны өсөлт уналтыг нь шалгах тийм дэд бүтэц өнөөдөр бидэнд алга” хэмээн А.Мэнд-Орших хэллээ. Монголд нэг компани IPO хийхэд хувьцааг нь авч, буцаан арилжихад заавал андеррайтер, дилерийн компаниар дамждаг бол харин “Erxes Inc” компанийн хувьцааг авах, борлуулах бүх дамжлага нь цахимаар хийгдэж байгаагаараа онцлог. Тиймээс ч Монголын хөрөнгийн зах зээлд хувьцааны хөрөнгө оруулалтын шинэ соёлыг түгээж байгаагаа мөн тэрбээр онцоллоо.
2020 оны арванхоёрдугаар сараас эхлэн хувьцаагаа арилжиж эхэлсэн “Erxes Inc” гурван сарын хугацаанд 60 орчим хөрөнгө оруулагчаас 1.14 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг татаад байна. Ингэснээр хөрөнгө оруулалт татаж эхлэх үед 18 сая ам.доллар байсан компанийн үнэлгээ гурван сарын дараа 20.7 сая ам.доллар болж өсчээ. Дэлхийн хөрөнгийн зах зээлийн урсгал технологийн салбар руу чиглэж, ихэнх улс орны эдийн засгаа хөгжүүлэх тэргүүлэх салбар нь мэдээллийн технологи болоод буй энэ цагт “Erxes Inc” Монголын технологийн салбарт шинэ “эхлэл” тавилаа.
